A relación entre pobreza e enfermedade mental segue unha dinámica circular, e tal xeito que as condicións socieconómicas adversas incrementan o risco de padecer un trastorno mental, e á súa vez, a presencia de enfermedade mental implica un maior risco de exclusión social.

Dunha parte, existe un incremento notable nos últimos 10 anos na prevalencia de diferentes trastornos mentáis, especialmente depresión (un 19,4% de incremento), ansiedade (8,4%), somatizacións ou problemas de abuso de alcohol, cun risco 3 veces maior de presentar un cadro depresivo nas personas que sufriron desafiuzamentos, do máis de dobre entre quenes tiñan dificultades para pagar a hipoteca, e do 72% maior nos parados/as (informe SESPAS 2014).

No mundo desenvolvido, a perda de emprego e a pobreza asóciase con un maior risco de suicidio, incrementándose éste nunha proporción 2-3 veces maior. A desesperanza é unha experiencia emocional constantemente relacionada coa conducta suicida, e as experiencias de perdas que se producen co empobrecemento (perder o emprego, perder a posición social, o fogar, perder os amigos, perder os apoios emocionais, perder a saúde…) provocan sentimentos de indefensión.

Especialmente vunerable é o colectivo de persoas con trastorno mental grave, onde a relación entre enfermedade mental, discapacidade e pobreza é moi estreita.

As persoas con TMG con frecuencia son pobres:
· Porque son patoloxías que debutan na xuventude e imposibilitan o desempeño laboral.
· Pola baixa cuantía das pensións que dificultan unha vida independiente.
· Pola situación de dependencia ás familias.
· Por unha rede social restrinxida a familia e profesionais.
· Polo empobrecemento dos fogares.
· Polo risco de exclusión cando hai desexo de emanciparse.
· Pola marxinalidade.

Pero a pobreza tamén causa trastorno mental grave, e/ou empeora a evolución do TMG. É a “dobre desventaxa”: maior risco de desencadenamento de trastorno mental grave, e peores consecuencias socioeconómicas e psicosociais ó sufrilo.

Por outra banda, estamos asistindo a unha situación crecente de tensión e pérdida de cohesión social. Segundo o VII Informe Foessa de 2014, en Galicia hai cerca de medio millón de persoas en situación de exclusión social, das cales 132 mil persoas están en situación de exclusión social severa. Estase a producir a condición paradóxica de que ter un emprego remunerado non é garantía de integración social, e cerca do 25% de persoas con traballo están en situación de exclusión moderada.

Un indicador de exclusión é a exclusión da saúde, que padecen un 14,9% de galegos, cando pasan por situación nas que: non teñen cobertura sanitaria; pasaron fame nos últimos 10 anos; fogares no que todos os adultos teñen problemas graves de saúde; fogares con algún membro dependente e sen apoio; fogares con doentes que non utilizan os servizos sanitarios; ou fogares nos que deixan de comprar medicinas, seguir tratamentos ou dietas por problemas económicos.

Diversos organismos nacionais e internacionais levan anos advertindo que os países que non aposten decididamente por políticas sociais que amortiguen o impacto da crise económica nos cidadáns, sobre todo naqueles que partían xa de condicións de maior vulnerabilidade, ían producir unha situación de desigualdade social que se reproduciría nas vindeiras xeracións. Preto dun 30% de nenos e nenas viven en risco de pobreza, nunha situación de desigualdade de renda, pero tamén de desigualdade no acceso a oportunidades para avanzar no “ascensor social” que permitiría superar as condicións negativas de base.